Herkesin Kendi Evi ve Dükkanı Önünü Süpürmesi
"Mahalle, cadde ve sokak temizliğinin gereğince sağlanması için üzerinde durulan önemli bir husus herkesin kendi evi ve dükkanı önünü temizlemesidir. Bu genel bir kaide halini almış ve bütün Osmanlı asırlarında uygulanmıştır.
19 Zilhicce 1218 / 31 mart 1804 tarihli İstanbul kadısına gönderilen hükümde şehirde bulunan bütün ev ve dükkan sahiplerinin kendi ev ve dükkanlarının önünü süpürmeleri, her türlü pislikten ve laşeden pak etmeleri istenmiş, bu konuda mahalle imamlarına ve esnaf kethudalarına ağır sorumluluk yüklenmiştir. Eğer her hangi bir ev dükkan önünde pislik görülürse hane ve dükkan sahibi yerine mahalle imamı ve esnaf kethudasınıntedib olunacağı belirtilmiştir (Öztürk, 2007 )."
Şekil 1 - Selanik'deBir Çöpçü. Kağıthane Belediyesi Koleksiyonu
Kaynakça: Öztürk, S. (2007). Çevre, İnsan ve Tarih, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Şehrin Temizliğinde Araba ve Hayvanlardan Faydalanılması
"Şehrin temizliğinde Şehremaneti araba ve hayvanları kullanmıştır. Arabalara tanzifat arabaları denilmekte idi. Arabaların çekimine hayvanlar koşuluyordu (Öztürk, 2007 )."
Şekil 2 - 1940'lı Yıllarda Galata Köprüsü'nde Atlı Çöp Arabaları. Kağıthane Belediyesi Kolleksiyonu
Kaynakça: Öztürk, S. (2007). Çevre, İnsan ve Tarih, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Süpürgeci Esnafı
“Osmanlı esnaf teşkilatı içerisinde faaliyet gösteren bir grub da, temizliğin en önemli bir aracı olan süpürge imal eden ve satan süpürgeci esnafıdır. Süpürge, elektrikli temizlik araçları çıkıncaya kadar her evin ve her müessesenin vazgeçilmez temizlik aracıydı. Bu gün bile temizlik araçlarındaki ileri düzeyde gelişmelere rağmen kullanımı devam etmektedir.
Mısır hasırı süpürgecileri ya da hasır süpürgecileri denilen süpürgeci esnafı da aynen diğer esnaf grubları gibi belirli kaide ve kurallar bütünü içerisinde hareket etmek zorunda idi. Esnafın kethudası, yiğibaşısı vardır. İzinsiz bu zenaat dalında faaliyet gösterilemezdi, yasaktı. Dışarıdan usulsüz olarak esnafa katılan kişiler işten el çektirilir, buna karışan görevlilere ise ceza verilirdi (Öztürk, 2007 ).”
Şekil 3 - Süpürgeci Esnafı. Atatürk Kitaplığı Kolleksiyonu, nr. 2090.
Kaynakça: Öztürk, S. (2007). Çevre, İnsan ve Tarih, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Yangına Karşı Alınan Tedbirler
“Osmanlı Devleti’nde yangına karşı çeşitli zamanlarda farklı sayılacak önlemler alınmıştır. İstanbul’da binaların yapımı ile ilgili hususlar içerisinde yanan evlerin taştan yapılması dikkat çekmektedir. Cahil mimarlara iş verilmemesi de alınan bir başka önemli tedbir olarak gözüküyor.
19. yüzyılda yangına karşı alınan bir çok önlem ve yangın sonrası düzenlemeler bulunmaktadır. Yangına sebebiyet veren unsurlar dikkate alınarak bu çerçevede düzenlemelere gidilmiştir. Yangına sebebiyet veren unsurların başında ise, ahşap ve bitişik nizam yapılar, sokakların darlığı gösterilmektedir (Öztürk, 2007 ).”
Şekil 4 - Sicni Paşa ve İtfaiye Takımı. Atatürk Kitaplığı Koleksiyonu, nr.876.
Kaynakça: Öztürk, S. (2007). Çevre, İnsan ve Tarih, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Yangın Nizamnameleri
"19. Yüzyılın ikinci yarısında belediyelerin sorumluluk alanlarına ilişkin birçok nizamname yayınlanmıştır. Bu nizamnameler içinde müstakil bölümler halinde yangına karşı alınacak önlemler sıralanırken, müstakil olarak "men'-i harik" nizamnamesi de yayınlanmıştır(Öztürk, 2007 )."
Şekil 5 - 23 Ağustos 1908'de İstanbul'da Meydana Gelen Yangın Sonrası Görünüm. Atatürk Kitaplığı Koleksiyonu, nr. 4093
Kaynakça: Öztürk, S. (2007). Çevre, İnsan ve Tarih, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Sokaklarda Biriken Süprüntünün Kaldırılması
"Sokak ve mahalle aralarına çöp dökülmemesi, dökülen çöplerin kaldırılması konusunda bütün Osmanlı asırlarında sıkı denetim ve uygulamaların yer aldığını biliyoruz. 3 Safer 1268 / 28 Kasım 1851tarihli bir belgede sokak ve mahalle aralarında biriken süprüntünün kaldırılması, nezafet ve taharete itina edilmesi, bu konuda padişah iradesi ve sadaret emri olduğu belirtilmekte, nezafetin dinin bir emri olduğu hatırlatılmakta, temizliğin bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkmasına engel olduğu ifade edilmektedir (Öztürk, 2007 )."
Şekil 6 - Baca Temizleyici. Atatürk Kitaplığı Koleksiyonu, Albüm, nr. 8890
Kaynakça: Öztürk, S. (2007). Çevre, İnsan ve Tarih, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Bahçeler ve Mesire Yerleri
“Osmanlı’da bahçecilik ve çiçekçiliğin hatırı sayılır bir yeri vardı. Özellikle İstanbul’da çok sayıda bahçeler oluşturulmuş, çiçekçilik başlı başına bir sanat dalı haline gelmiştir. İstanbul bir bahçeler şehri haline gelmiştir (Öztürk, 2007 ).”
Şekil 7 -
Çiçekçi. Atatürk Kitaplığı Koleksiyonu, nr. 895.
Kaynakça: Öztürk, S. (2007). Çevre, İnsan ve Tarih, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
