CERN
CERN (Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire), Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi
Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN), 1954’te 12 Avrupa ülkesinin ortaklaşa kurduğu dünyanın en büyük hızlandırıcı merkezidir. CERN'de fizikçiler ve mühendisler evrenin temel yapısını incelemektedirler. Maddenin temel bileşenlerini incelemek için dünyanın en büyük ve en karmaşık bilimsel araçlarını kullanmaktadırlar. Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC)'nda parçacıklar, ışık hızına yakın bir hızda çarpışırlar. Meydana gelen süreçler, fizikçilere, parçacıkların nasıl etkileşime girdiği konusundaki ipuçlarını verir ve doğanın temel kanunlarına dair bilgiler sağlar.
Günümüzde 21 tam üyesi ve 2 tam üyelik adayına ilaveten Türkiye'nin de aralarında bulunduğu 3 ortak (asosiye) üyesi vardır. Türkiye'nin ortak üyelik kararı TBMM'nin 22 Ocak 2015 tarihli Genel Kurulunda oybirliği ile onaylanmıştır.
Deney: ATLAS (A Toroidal LHC ApparatuS) Kolaborasyonu
Katılım Tarihi: 20 Haziran 2014
ATLAS, (A Toroidal LHC ApparatuS) 2009’da veri almaya başlamış dünyanın en büyük dedektörü ünvanına sahip deneyidir. Deney özetle proton proton çarpışmaları yoluyla saçılan atomaltı parçacıkların algılanmasını, veri alımını, dağıtımını ve incelenmesini içerir.
Deney: CMS (Compact Muon Solenoid) Kolaborasyonu
Katılım Tarihi: 8 Ağustos 2016
Kompakt Müon Solenoid (CMS), Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nda (LHC) genel amaçlı bir detektördür. Standart Modeli inceleyerek (Higgs bosonunu da içererek) ekstra boyutları ve karanlık maddeyi oluşturan parçacıkları arayan geniş bir fizik programına sahiptir. ATLAS deneyiyle aynı bilimsel hedeflere sahip olmakla birlikte, farklı teknik çözümler ve farklı bir mıknatıs sistemi kullanmaktadır.
FCC (Future Circular Collider) Kolaborasyonu
Katılım Tarihi: 10 Kasım 2014
Şekil 1 Cenevre bölgesinde planlanan 80 - 100 km uzunluğunda tünelin resmi. 100 TeV enerji öncüsü proton çarpıştırıcı ve bir ara basamak olarak yüksek ışınlıklı e+e- çarpıştırıcı (W, Z, H ve t fabrikası).
CERN'de Geleceğin Çarpıştırıcıları Tasarlanıyor
CERN konseyi 30 Mayıs 2013 tarihinde yapılan bir toplantısında Parçacık Fiziği Avrupa Strateji Raporu’nun güncellenmesini kabul etmiştir. Raporda “… Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın (LHC) tüm verilerinin alındığı tarihten itibaren yeni bir strateji planı oluşana kadar global bir içerikle, yüksek enerjili proton-proton ve elektron-pozitron tabanlı yeni çarpıştırıcıların tasarım çalışmalarının yapılması…” konusu yer almıştır. Bu çerçevede uzun dönemde 80-100 km çevre uzunluğunda yeni bir dairesel tünel içinden geçen, LHC enerjisinin yaklaşık 10 katı enerjiye sahip Gelecek Dairesel Çarpıştırıcı (FCC) için tasarım çalışmaları yapılıyor.
FCC işbirliğinde yer alan diğer çalışma grupları: ALBA/CELLS (İspanya), BINP (Rusya), CBPF (Brezilya), CIEMAT (İspanya), Cockcroft Institute (İngiltere), CSIC/IFIC (İspanya), DESY (Almanya), EPFL (İsviçre), Hellenic Open U. (Yunanistan), JAI/Oxford (İngiltere), KEK (Japonya), King’s College London (İngiltere), MEPhl (Rusya), Sapienza/Roma (İtalya), TU Darmstadt (Almanya), TU Tampere (Finlandiya), U.Geneva (İsviçre), U.Iowa (ABD), U.C. Santa Barbara (ABD), U. Silesia (Polonya)
İstanbul Aydın Üniversitesi, 10 Kasım 2014 tarihinde CERN ile FCC Kollaborasyonu kapsamında Mutabakat Zaptı imzalayarak FCC projesine ve Uluslararası bilimsel işbirliğine resmi olarak katılan ilk Türk üniversitesi oldu. FCC kapsamında ilgilenilen bilimsel çalışmalar İstanbul Aydın Üniversitesi, İAUYGAR* ekibi Prof. Dr. Hasan Saygın, Prof. Dr. Orhan Çakır, Doç. Dr. İlkay Türk Çakır, Yrd. Doç. Dr. Sinan Kuday ve öğrenciler tarafından yürütülecek. IAUYGAR* ekibi, FCC çalışma gruplarında yer alacak, Higgs parçacığının diğer temel parçacıklarla etkileşmesinin daha hassas belirlenmesine, maddenin en temel yapısının araştırılmasına, karanlık madde hakkında bilgi sağlanmasına ve FCC içerik tasarım raporuna katkıda bulunacaklar.
